23 listopada br. w Brukseli odbyło się posiedzenie Grupy Roboczej Copa-Cogeca „Tytoń”. Na spotkaniu nie zabrakło polskich organizacji członkowskich reprezentowanych przez przedstawicieli Krajowej Rady Izb Rolniczych oraz Federacji Branżowych Związków Producentów Rolnych. Przewodnimi tematami dyskusji merytorycznej była analiza aktualnej sytuacji rynkowej sektora oraz jego rentowność w perspektywie długoterminowej, w szczególności w kontekście reformy wspólnej organizacji rynku z 2003 roku oraz kształtu Wspólnej Polityki Rolnej po 2013 roku.

Po omówieniu początkowych punktów formalnych programu posiedzenia przedstawiona została kandydatura z ramienia Copa-Cogeca Teofilo Moreno na stanowisko nowego przewodniczącego Grupy Konsultacyjnej Komisji Europejskiej „Tytoń”, który uzyskał jednogłośne poparcie pozostałych uczestników debaty. Moreno, reprezentujący hiszpańskich producentów tytoniu stwierdził, w kontekście strategii prac tego forum na przyszły rok, iż w dyskusji na temat kształtu WPR po 2013 roku, jaka rozpocznie się na forum instytucji UE podczas prezydencji jego kraju, sektor tytoniu nie może zostać pominięty. W jego opinii produkcja tytoniu we Wspólnocie generuje wiele miejsc pracy na obszarach wiejskich najbardziej ubogich regionów UE, co dla Komisji Europejskiej powinno być strategicznym celem nowej perspektywy finansowej. Dodał ponadto, że sytuacja ekonomiczna producentów tytoniu jest najgorsza od wielu lat, a zmiany w zasadach organizacji rynku i jego finansowania grożą całkowitym zaniknięciem produkcji na terenie Wspólnoty. Odnosząc się do tej wypowiedzi delegacja włoska podkreśliła konieczność konsolidacji państw członkowskich produkujących tytoń, co jednak jest niezwykle trudne z praktycznego punktu widzenia. Uczestnicy posiedzenia podkreślali ponadto, że proponowane obecnie ponowne ustanowienie wsparcia dla tytoniu w ramach budżetów krajowych nie jest rozwiązaniem dobrym, zważywszy na trwającą recesję gospodarczą oraz możliwe dalsze pogłębienie podziałów wewnętrznych sektora w UE. Problematyczna w wielu przypadkach jest także kwestia korzystania przez producentów tytoniu z mechanizmów finansowych WPR w ramach II filara tj. przeznaczonych nie sensu stricte na produkcję, a na rozwój obszarów wiejskich. W związku z wejściem w życie z dniem 1 grudnia br. traktatu lizbońskiego stwierdzono również, że Komitety Copa-Cogeca muszą dostosować zakres prowadzonych działań do nowych realiów stanowienia prawa we Wspólnocie. Delegat z Grecji stwierdził, że proces legislacyjny, z uwagi na wzrost znaczenia Parlamentu Europejskiego, w sposób naturalny ulegnie wydłużeniu, co w kontekście sytuacji ekonomicznej producentów tytoniu może mieć negatywny wydźwięk z uwagi na potrzebę podjęcia natychmiastowych decyzji co do metod wsparcia tego sektora na najbliższe 3 lata. Przedstawiciel Włoch dodał wręcz, że bez pomocy publicznej kontynuacja produkcji tytoniu na terenie Unii Europejskiej jest niemożliwa, na co wpływ mają dysproporcje pomiędzy jej kosztami, a uzyskiwanymi przychodami gospodarstw. Padła również propozycja, aby Komitety Copa-Cogeca były inicjatorem dwustronnych rozmów przedstawicieli przemysłu oraz sektorów rolnych najbardziej uzależnionych od pozycji przemysłu na temat dalszego kształtu współpracy i zakresu możliwych wspólnych inicjatyw dotyczących oczekiwań względem nowej perspektywy finansowej Wspólnej Polityki Rolnej. Sugestia spotkała się z przychylnymi komentarzami ze strony delegacji francuskiej i polskiej.

Następnie uczestnicy spotkania wymienili informacje na temat światowej i europejskiej sytuacji na rynku tytoniu. Poszczególne delegacje przedstawiły najistotniejsze fakty odnoszące się do produkcji prowadzonej w ich krajach. Ze strony delegacji polskiej głos zabrał Przemysław Noworyta (Polski Związek Plantatorów Tytoniu), który poinformował, że kontraktacja surowca tytoniowego w Polsce wzrosła w 2009 roku o 1,5 tys. ton przy praktycznie niezmienionej powierzchni upraw. Osiągane przez producentów ceny są wyższe niż w 2008 roku o 10-15%, co jednak – z uwagi na niekorzystny kurs wymiany euro – praktycznie nie miało wpływu na dochody rolników. Zarówno wydajność z ha jak i jakość samych zbiorów należy uznać za dobrą.

Zgodnie z dalszym porządkiem obrad koordynator pracy grupy roboczej ze strony Sekretariatu Copa-Cogeca Francesca Bignami przedstawiła prezentację dotyczącą oceny środków powziętych w ramach Wspólnej Polityki Rolnej po reformie w 2003 roku na sektor tytoniowy, jaka była również przedmiotem dyskusji w trakcie posiedzenia Grupy Konsultacyjnej „Tytoń” KE obradującej kolejnego dnia tj. 24 listopada. Badanie oparte zostało na sytuacji w regionach UE, w których najbardziej rozpowszechniona jest produkcja tytoniu, wśród nich znalazło się województwo lubelskie. Zgodnie z wynikami analizy nastąpił spadek produkcji w państwach UE-15, w szczególności tam, gdzie płatności całkowicie oddzielono od samej produkcji (-80%), jedynie w Polsce zanotowano wzrost. Jednocześnie, praktycznie wyeliminowano z uprawy odmiany o najniższej jakości, wzrosły również, jednak w różnym natężeniu, ceny płacone producentom. Produkcja tytoniu zanotowała również w tym czasie spadek konkurencyjności w stosunku do alternatywnych sektorów. W kontekście zatrudnienia nastąpił 70% spadek w regionach o całkowitym oddzieleniu wsparcia od produkcji, 25% spadek w regionach o częściowym decouplingu, w nowych krajach członkowskich odnotowano natomiast nieznaczny jego wzrost. Komentując te wyniki uczestnicy posiedzenia stwierdzili m.in., że reforma z 2003 roku przyspieszyła redukcję produkcji europejskiej tytoniu na rzecz importujących państw trzecich. Uzyskiwane przez rolników UE ceny nie są w stanie pokryć kosztów produkcji, dlatego należy spodziewać się dalszego odchodzenia kolejnych producentów z sektora, jednakże nie ma zbyt wielu alternatyw na taką konwersję. Delegat grecki podsumowując debatę na ten temat powiedział, że tytoń w Unii Europejskiej to nie tylko produkcja, lecz również historia i tradycja wielu regionów, dlatego Komisja Europejska powinna jasno odpowiedzieć sobie na pytanie, co właściwie chce osiągnąć dalszą redukcją wsparcia publicznego dla sektora.