21 września br. odbyło się
posiedzenie Grupy Roboczej Komitetów Copa-Cogeca „Rolnictwo ekologiczne”. Ze
strony polskich organizacji członkowskich udział w spotkaniu wzięli
przedstawiciele Krajowej Rady Izb Rolniczych oraz NSZZ RI „Solidarność”. Główne
tematy dyskusji związane były przygotowaniami do zaplanowanego na kolejny dzień
posiedzenia Grupy Konsultacyjnej Komisji Europejskiej „Rolnictwo ekologiczne”
tzn. omówiono aktualną sytuacja rynkową, implementacją w krajach członkowskich nowego
prawodawstwa europejskiego w zakresie rolnictwa ekologicznego, informacje
dotyczące postępu prac ustanowienia nowego logo dla europejskiego rolnictwa
ekologicznego oraz propozycje w zakresie przepisów dotyczących warunków
utrzymania drobiu.
Na wstępie spotkania uczestnicy wymienili poglądy na temat priorytetów badań i analiz naukowych, jakie Komitety Copa-Cogeca powinny podjąć w zakresie rolnictwa ekologicznego. Niniejszy punkt obrad związany jest z rozważanymi obecnie możliwościami włączenia się Copa-Cogeca w prace platformy technologicznej TP Organics, której celem jest stworzenie silnej międzynarodowej instytucji naukowo-społecznej działającej na rzecz rolnictwa ekologicznego. Wśród podniesionych w tym zakresie kwestii znalazły się: pasze w ekologicznym chowie zwierząt, w szczególności źródła białka, alternatywne środki ochrony roślin w kontekście ograniczania stosowania środków grzybobójczych zawierających miedź, możliwości podnoszenia aktywności biologicznej gleby, optymalizacja odmian roślin i ich odporności, odnawialne źródła energii, produkcja własna nawozów oraz redukcja stosowania związków siarki w procesie produkcji wina ekologicznego. Delegacja włoska zaproponowała, aby utworzone zostały listy specyfikacji dla poszczególnych gałęzi produkcji w rolnictwie ekologicznym, na podstawie których obierane byłyby priorytetowe do przeprowadzenia w danych dziedzinach analizy naukowe.
Następnie poszczególne delegacje krajowe zostały poproszone o przedstawienie aktualnej sytuacji rynkowej rolnictwa ekologicznego:
- Finlandia – obserwuje się wzrost znaczenia sektora, powierzchnia upraw ekologicznych wzrosła do 7,6% ogółu użytków rolnych; wzrost produkcji jaj sprzedawanych w sieciach supermarketów; duży wzrost cen i udziału w rynku roślin białkowych, szczególnie grochu; utrzymują się dobre ceny eko-zbóż;
- Czechy – wzrost eksportu do Niemiec i Austrii, wzrost produkcji ekologicznej mleka i jaj, szczególnie w rejonach przygranicznych zdominowanych prze rolnictwo ekstensywne; brak świadomości i przyzwyczajeń konsumentów stanowi podstawową barierę rozwoju, słaba również sieć dystrybucji;
- Belgia – istotny wzrost konsumpcji obserwowany w
ostatnich latach, we Flandrii znaczny wzrost produkcji jaj przy spadku podaży
mleka ekologicznego, dlatego utworzony został specjalny program wsparcia
zachęcający konwencjonalnych producentów mleka do przejścia na system
ekologiczny; w Walonii nastąpił ogólny wzrost produkcji o 4,6%, w szczególności
zbóż; przeznaczono dodatkowe fundusze pochodzące z modulacji na wsparcie
rozwoju sektora ekologicznego. Przedstawiono ponadto informacje na temat
innowacyjnej bezpośredniej dystrybucji nieprzetworzonych produktów
ekologicznych, głównie warzyw i owoców, prowadzonej przez spółdzielnie rolnicze.
Stworzony został system zapisów rodzin na tzw. koszyki ekologiczne tj.
specjalnie konfekcjonowane produkty różnych rodzajów, które są dostarczane raz
na tydzień/2 tygodnie po preferencyjnych cenach tj. nie obciążonych klasycznymi
marżami sklepowymi.
O popularności programu świadczy sytuacja w Brukseli, gdzie zainteresowani odsyłani są na zapisy w późniejszych terminach ze względu na brak możliwości dostarczania większej niż obecnie ilości takich koszyków. Jedynym warunkiem uczestnictwa stosowanym przez niektóre spółdzielnie jest udział raz na rok przez zamawiających w pracach logistycznych związanych z konfekcjonowaniem towarów (ma to charakter uświadamiający i powodujący osobiste zaangażowanie zainteresowanych w rozwój sektora ekologicznego). Podobny system obowiązuje od kilku lat we Francji. - Litwa – w 2007 roku produkcja ekologiczna stanowiła 5% ogółu rolnictwa, obecnie obserwowany jest regres, spada zarówno powierzchnia upraw jak i udział w rynku;
- Szwecja – produkcja utrzymuje się na stabilnym poziomie, duże możliwości rozwoju w sektorze warzyw ekologicznych, ograniczony dostępem i podaż ekologicznych pasz dla zwierząt;
- Wielka Brytania – wzrost powierzchni upraw ekologicznych, spadek produkcji drobiu i jaj; szeroko komentowany w mediach kryzys wpłynął na spadek popytu oraz cen; wzrost spożycia mleka ekologicznego;
- Dania – udział sektora w rynku stabilny i podobny do poprzednich lat, wzrost o 30% sprzedaży wieprzowiny ekologicznej; wzrost importu pasz, znaczny wzrost sprzedaży mleka i zainteresowania konwencjonalnych mleczarni przerobem surowca ekologicznego;
- Polska (informację przedstawił Bogusław Moskal) – powierzchnia upraw ekologicznych wynosi ok. 2,5% ogółu użytków; produkcją zajmuje się ok. 15 tys. gospodarstw rolnych, rynek wewnętrzny ma znaczenie marginalne i funkcjonuje jedynie w dużych aglomeracjach miejskich, dlatego 90% produkcji roślinnej kierowana jest na eksport, z czego 20% trafia do USA i Kanady; śladowa produkcja mleka. Znaczna część mieszkańców miast ma silne relacje ze swoją rodziną na wsi, która to jest często dostarczycielem produktów rolnych pochodzących z tradycyjnych gospodarstw ekstensywnych, co stanowi dużą konkurencję dla dystrybuowanych w sieciach handlowych produktów spożywczych, w tym ekologicznych; konsumpcja powoli rośnie;
- Hiszpania – niewielki wzrost konsumpcji (ogółem 3%), wzrost
powierzchni upraw ekologicznych, ale duży w niej udział produkcji nie
przeznaczonej bezpośrednio na rynek (pasze). Pomimo, iż rośnie liczba
konsumentów trudno znaleźć jest produkty ekologiczne na rynku. Wielu
producentów, zwłaszcza
o wąskiej specjalizacji upraw, nastawionych jest głównie na eksport. Bardzo małe zainteresowanie konsumentów mięsem ekologicznym; - Włochy – obserwuje się znaczny wzrost konsumpcji produktów ekologicznych przy spadku konsumpcji generalnej, co potwierdza wzrost świadomości konsumentów, a tym samym ich zainteresowania tego typu żywnością; spadek powierzchni upraw i liczby zatrudnionych w rolnictwie ekologicznym (-1,5%). Łączna liczba podmiotów na rynku szacowana jest na ok. 50 tys. gospodarstw. Problemy natury proceduralnej i administracyjnej związane z samoorganizacją producentów ekologicznych;
- Niemcy – 6% stanowią w ogólnej liczbie gospodarstw producenci ekologiczni, którzy zajmują łącznie ok. 1 mln ha użytków rolnych w kraju; znaczny wzrost obrotów (o 10%) świadczący o dużej dynamice rozwoju sektora; ceny stabilne – nawet mleka; z uwagi na kryzys gospodarczy spadek dynamiki rozwoju eksportu.
W dalszej części spotkania na temat możliwości rozszerzenia nowego prawodawstwa ekologicznego o produkty nieżywnościowe, przedstawiciele Stałego Zgromadzenia Francuskich Izb Rolniczych przedstawili prezentację na temat rynku ekologicznych kosmetyków i tekstyliów we Francji. Wskazywano na brak regulacji legislacyjnej w tym obszarze, co powoduje pojawianie się różnych prywatnych systemów certyfikacji tego typu produktów stanowiąc przez to zagrożenie dla wiarygodności ekologicznej żywności. Przedstawiciel organizacji hiszpańskiej zwrócił w tym punkcie obrad uwagę na zbyt luźne i potoczne stosowanie w mediach terminów „eko” i „bio” (samochody, meble), co może spowodować dewaluację tego słowa i w konsekwencji – brak zaufania konsumentów do produktów oznaczonych lub nazwanych w ten sposób. Zdecydowano o poruszeniu w imieniu Copa-Cogeca przez delegację francuską niniejszej kwestii w trakcie obrad Grupy Konsultacyjnej KE 22-ego września.
Następnie dyskutowano na temat przepisów regulujących warunki utrzymania w chowie ekologicznym wewnątrz budynków kur niosek i tuczonych młodych kurcząt. Poruszenie tej kwestii na forum grupy roboczej związane było z wnioskami krajów członkowskich do Komisji Europejskiej w celu podjęcia debaty na forum Komitetu doradczego ds. rolnictwa ekologicznego (SCOF) i zainicjowania nowelizacji Rozporządzenia Komisji (WE) nr 889/2008 ustanawiającego szczegółowe zasady wdrażania Rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2008 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych w odniesieniu do produkcji ekologicznej, znakowania i kontroli (warunki utrzymania drobiu są określone w załączniku III, punkt 2 „drób”). Potrzeba aktualizacji przepisów wynika z dwóch różnych systemów utrzymania tych zwierząt uzależnionych od rodzaju posiadanego budynku inwentarskiego tj. jedno- i wielokondygnacyjnego, co powoduje różne warunki ekonomiczne prowadzonej produkcji. Obecnie, bez względu na rodzaj infrastruktury przepisy w tym zakresie określają maksymalną obsadę na poziomie 6 kur/m2 wyrażonej jedynie w stosunku do powierzchni podłogi budynku. Obecna zainicjowana przez Europejski Związek Drobiarstwa (ERPA) propozycja zmian regulacji polegałaby na wyszczególnieniu w załączniku III maksymalnej obsady dla kur niosek w systemach wielopoziomowych (obecna wartość 6 kur/m2) oraz jednopoziomowym, gdzie sugerowana jest obsada do 9 kur/m2. Ponadto, projekt zakłada większe zagęszczenia kurcząt na mięso poniżej 4 tygodni. W śród głosów w dyskusji, zarówno tej na poziomie Grupy Roboczej Copa-Cogeca jak i Grupy Konsultacyjnej Komisji Europejskiej następnego dnia, pojawiały się stwierdzenia, że tego typu rozróżnienie, bez względu na zastosowane nowe wartości maksymalne obsady, musi zostać przeanalizowane pod względem potrzeb konsumentów produktów ekologicznych, którzy często kierują się, poza walorami zdrowotnymi i smakowymi takiej żywności, również względami utrzymania i dobrostanu zwierząt. Przepisy zatem muszą wychodzić nie tylko naprzeciw warunkom ekonomicznym, ale również generalnemu założeniu dla rolnictwa ekologicznego jako sposobu działalności rolniczej nie nastawionej na intensyfikację produkcji.
Posiedzenie było okazją do przedyskutowania propozycji zwiększenia maksymalnej ilości komórek somatycznych w mleku ekologicznym. Zgodnie z opiniami w tym zakresie prezentowanymi przez delegację belgijską, uzasadnianymi wynikami badań w tym kierunku przeprowadzonymi na Uniwersytecie w Liege, wyższy od obecnego maksimum tj. 400 tys. poziom komórek somatycznych może mieć pozytywny wpływ na zdrowie ludzi oraz w znaczny sposób miałby ułatwić ekologiczną produkcję mleka, w której zabronione są konwencjonalne środki profilaktyczne i farmakologiczne dla krów. W trakcie debaty przedstawiciel delegacji polskiej zwrócił uwagę na potrzebę dalszych badań naukowych oraz konieczność przeanalizowania możliwości technologicznych i dystrybucyjnych dla takiego surowca. W podobnym tonie przemawiali inni uczestnicy spotkania. Delegacja niemiecka zwróciła ponadto uwagę na fakt, że zmiany tego typu tzn. obniżanie restrykcji jakościowych w produkcji ekologicznej może mieć negatywny oddźwięk u konsumentów, jako że ten dział produkcji rolnej z założenia ma charakteryzować najwyższa jakość potwierdzona kontrolami i systemami certyfikacji.
22 września br. odbyło się posiedzenie Grupy Konsultacyjnej KE „Rolnictwo ekologiczne”. W składzie delegacji Komitetów Copa-Cogeca nie zabrakło przedstawicieli polskich organizacji rolniczych, którzy brali udział w spotkaniu Grupy Roboczej „Rolnictwo ekologiczne” poprzedniego dnia. Przewodnicząca tejże grupy przekazała wszystkie wypracowane postulaty i opinie wyrażone przez delegacje krajowe. Oprócz analogicznych problemów poruszonych na forum grupy roboczej debatowano także na temat propozycji Komisji Europejskiej regulacji produkcji wina ekologicznego poprzez rozszerzenie przepisów rozporządzenia Komisji (WE) nr 889/2008 z dnia 5 września ustanawiające szczegółowe zasady wdrażania rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych w odniesieniu do produkcji ekologicznej znakowania i kontroli. Delegacja Copa-Cogeca przekazała swoją opinię na ten temat wypracowaną w trakcie posiedzenia Grupy Roboczej „Wino”, które również odbyło się 21 września poprzedzając posiedzenie Grupy Roboczej „Rolnictwo ekologiczne”.
