6 września br. w Brukseli miało miejsce posiedzenie Grupy Roboczej Komitetów Copa-Cogeca „Rozwój obszarów wiejskich”. Wśród uczestników spotkania nie zabrakło przedstawicieli polskich rolniczych organizacji członkowskich reprezentowanych przez Krajową Radę Izb Rolniczych i NSZZ RI „Solidarność”. Przewodnimi tematami dyskusji był przyszły kształt polityki rozwoju obszarów wiejskich w ramach mechanizmów Wspólnej Polityki Rolnej po 2013 roku oraz rewizja systemu wsparcia działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW).
Pierwsza część posiedzenia grupy roboczej, oprócz punktów formalnych, w całości poświęcona została omówieniu propozycji, jakie napłynęły do Sekretariatu Copa-Cogeca w odpowiedzi na kwestionariusz dotyczący wsparcia rozwoju obszarów wiejskich w ramach Wspólnej Polityki Rolnej po 2013 roku. Przedstawione w dokumencie zagadnienia miały na celu zainicjowanie prac grupy nad uszczegółowieniem przyjętego w czerwcu br. stanowiska Komitetów Copa-Cogeca na temat przyszłości WPR, w którym europejskie organizacje rolnicze wzywają, aby rozwój obszarów wiejskich pozostał częścią polityki rolnej UE. Podobnie jak sam dokument roboczy dyskusja w trakcie posiedzenia ukierunkowana została wokół głównych celów postawionych przed dotychczasową polityką rozwoju obszarów wiejskich tj. wzmocnieniem konkurencyjności, ochronie środowiska oraz poprawie jakości życia. Wśród wyrażanych opinii niektóre delegacje zwracały uwagę, iż istnieje pewien rozdźwięk pomiędzy dotychczasowymi rodzajami wsparcia na rzecz ochrony środowiska m.in. płatnościami rolno-środowiskowymi, a instrumentami ustanowionymi w ramach tzw. nowych wyzwań WPR. Przedstawiciel niemieckiej organizacji DBV stwierdził, że Unia Europejska z jednej strony dąży do ekstensyfikacji produkcji rolnej i ograniczenia negatywnego wpływu rolnictwa na środowisko i bioróżnorodność, z drugiej jednak strony wspiera projekty mające na celu dostosowanie sektora do zmian klimatycznych, co sprowadza się często do intensyfikacji działalności rolniczej. Ponadto, w jego opinii wsparcie rozwoju obszarów wiejskich powinno pozostać nadal w gestii WPR, podobnie w przypadku Osi 3 Leader - jeśli zabezpieczone zostaną odpowiednie środki budżetowe na rolnictwo. Delegacja hiszpańska wyraziła natomiast pogląd, iż Oś 3 PROW nie wiąże się bezpośrednio z rolnictwem, dlatego należy rozważyć dalsze finansowanie podejścia Leader przez środki przeznaczone na politykę rozwoju regionalnego UE. Bez względu jednak na ostateczne umiejscowienie finansowe po 2013 roku, oddolne inicjatywy podejmowane w ramach Leader powinny być kontynuowane jako istotny element dalszego rozwoju obszarów wiejskich. Ponadto, delegacja grecka przedstawiła pogląd, że instrumenty wsparcia rozwoju obszarów wiejskich muszą uwzględniać ogromną różnorodność działalności rolniczej we Wspólnocie i specyfikę poszczególnych regionów. Potwierdzając słuszność tej opinii przedstawiciel organizacji hiszpańskiej dodał, że praktyczne wdrażanie działań na rzecz rozwoju obszarów wiejskich powinno korespondować z przyjętymi krajowymi/regionalnymi strategiami rozwoju. Delegacja francuska i włoska wyraziły natomiast potrzebę dalszych uproszczeń procedur aplikowania o środki pomocowe, w szczególności na poziomie indywidualnych beneficjentów, ponieważ wciąż trudności natury administracyjnej ograniczają zainteresowanie w korzystaniu z instrumentów pomocowych PROW. Przedstawiciel włoskiego Coldiretti stwierdził ponadto, że wyzwaniem dla polityki rozwoju obszarów wiejskich jest również opłacalność samej produkcji żywności jako nadrzędnej funkcji rolnictwa, dlatego należałoby przeanalizować dotychczasowe działania PROW poświęcone wzmocnieniu konkurencyjności, tak aby możliwe było realne zwiększenie pozycji rolników w udziałach rynkowych w stosunku do zmonopolizowanych dystrybutorów żywności. Odnosząc się z kolei do instrumentów WPR służących ochronie środowiska reprezentant irlandzkiego NFU wyraził opinię, że większość wdrożonych rozwiązań wpływa pozytywnie na zachowanie zasobów naturalnych, jednakże zanikaniu ulega granica pomiędzy niektórymi działaniami PROW a obligatoryjnymi dla wszystkich producentów zasadami gospodarki rolnej opartymi na cross-compliance.
Dyskutując natomiast na temat przyszłego kształtu płatności rolno-środowiskowych delegat z Francji opowiedział się za wydłużeniem realizacji pakietów do 7 lat, co miałoby umożliwić faktyczną ocenę skuteczności tego działania i uzasadnić celowość wydatkowania. Odpowiadając na tą tezę przedstawiciel niemieckiego DBV stwierdził, że należałoby wręcz skrócić okres zobowiązań rolnika związanych z płatnościami rolno-środowiskowymi do 1-2 lat, tak aby miał on możliwość szybkiego reagowanie na aktualną sytuację rynkową. Reprezentantka Belgii przedstawiła w tym kontekście informację, iż wielu rolników z regionu Walonii nie jest zainteresowana kontynuacją realizacji pakietów rolno-środowiskowych, ponieważ stanowi to nieadekwatne ograniczenie produkcyjne w stosunku do otrzymywanego wsparcia przy jednoczesnym dostępie do innych form pomocy finansowej związanych z prowadzeniem działalności na terenach OSN, ONW i/lub stref Natura 2000. Obecnie ok. połowa rolników z Walonii korzysta z płatności rolno-środowiskowych. Odnosząc się natomiast do aktualnego zakresu doradztwa rolniczego ze wsparciem ze środków PROW przedstawiciel Stałego Zgromadzenia Francuskich Izb Rolniczych stwierdził, że w nowej perspektywie finansowej nie może być ono ograniczone jedynie do wymogów wzajemnej zgodności, lecz zostać rozszerzone o innowacyjność w rolnictwie, wyzwania klimatyczne oraz wzmocnienie konkurencyjność pozwalając dzięki temu na przyspieszenie transferu wyników badań naukowych i nowoczesnych metod zarządzania gospodarstwem do praktyki rolniczej.
Drugim tematem zaplanowanym na omawiane posiedzenie grupy roboczej była rewizja systemu wsparcia działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW). W kwietniu br. Prezydencje Copa-Cogeca przyjęły horyzontalne stanowisko odnoszące się do propozycji Komisji Europejskiej nowej klasyfikacji obszarów ONW, obecnie natomiast trwają prace nad opracowaniem szczegółowej opinii europejskich organizacji rolniczych dotyczącej nowej delimitacji nizinnych ONW na podstawie kryteriów biofizycznych i klimatycznych. KE chce zunifikować zróżnicowany obecnie system klasyfikacji ONW, dlatego m.in. nowa definicja odrzuca możliwość zakwalifikowania nizinnych ONW na podstawie kryteriów socjoekonomicznych. Ich zastosowanie sugerowały niektóre państwa (m.in. Niemcy, Austria, Węgry, Czechy) w przedłożonych opracowaniach krajowych, które stanowią wyjściowy materiał do ostatecznych decyzji KE w tym zakresie. Zarząd Krajowej Rady Izb Rolniczych był jednym z inicjatorów podjętej obecnie przez grupę roboczą pracy przedstawiając już w lipcu br. swoją szczegółową opinię w tej sprawie wraz z postulatem o działania lobbingowe Sekretariatu Copa-Cogeca w zakresie zmiany proponowanych przez KE rozwiązań. Zgodnie z przekazanymi przez koordynatora grupy informacjami, Komisja zdaje sobie sprawę z koniczności zmian podejścia, jakie zasugerowano w Komunikacie z 21 kwietnia 2009 roku „O dokładniejszym ukierunkowaniu pomocy dla rolników na obszarach nacechowanych specyficznymi naturalnymi utrudnieniami”. Postulowane więc przez Polskę zastosowanie odczynu pH gleby jako kryterium klasyfikacji nizinnych obszarów ONW jest jednym z możliwych rozwiązań, zwłaszcza, iż kwaśność gleb rolniczych stanowi problem również innych krajów członkowskich UE.
Przedstawiciel DBV wyraził stanowisko, iż limitacja nizinnych ONW na podstawie sugerowanych w Komunikacie Komisji kryteriów spowodowałaby bardzo negatywne zmiany mapy obszarów ONW w Niemczech. Zgodnie z przedstawionymi analizami, tereny ONW zajmowałyby w takim przypadku podobny procent obszarów rolniczych w tym kraju (nie miało by więc to wpływu na generalną sumę środków przeznaczonych na pomoc finansową dla producentów), jednakże z obecnych ONW wyłączono by około 30% terenów, a w zamian za to zaliczono by do nich regiony o najlepszych warunkach do prowadzenia działalności rolniczej. Zdaniem reprezentanta DBV sytuacja taka jest niezrozumiała zarówno dla władz lokalnych jak i samych rolników. Następnie głos zabrała przedstawicielka organizacji z Belgii, która wyjaśniła, iż wdrożenie dyskutowanej obecnie metody wyznaczania ONW spowodowałoby redukcję procentową takich obszarów w jej kraju o 20-30 punktów, dlatego konieczne jest bardziej miękkie podejście w zakresie spełniania wszystkich zasugerowanych przez KE kryteriów biofizycznych i klimatycznych.
W trakcie spotkania miała miejsce ponadto prezentacja przedstawiona przez brytyjskie NFU ukazująca stanowisko tej organizacji w zakresie kryteriów delimitacji obszarów ONW. W ich opinii konieczne w sytuacji w Wielkiej Brytanii byłoby zastosowanie kryterium liczby dni pełnej pojemności wodnej gleby, w trakcie których niemożliwa jest uprawa i wykonywanie zabiegów agrotechnicznych. Wartością graniczną dla ONW byłaby liczba dni poniżej 250. Podejście takie NFU argumentuje faktem, iż w Wielkiej Brytanii nie występują zazwyczaj ekstremalne zjawiska klimatyczne, jednak to właśnie kryterium wiązane z klimatem tj. zbyt duże opady częstokrotnie są przyczyną znacznego ograniczenia i utrudnienia prowadzonej tam działalności rolniczej. Obecnie do obszarów ONW zaliczonych jest 85% powierzchni użytków rolnych Szkocji, 80% Walii i 70% Irlandii. Niezależnie od zastosowanych rozwiązań, które będą wiązały się ze zmianami w bezpośrednim subsydiowaniu rolnictwa, większość delegacji wyrażała w swoich wypowiedziach konieczność zastosowania odpowiednich okresów przejściowych.
