W związku z drastycznym spadkiem popytu na warzywa w miesiącach maj - czerwiec br., który był konsekwencją rozpowszechnienia informacji o tym, że świeże warzywa są rzekomym źródłem groźnych bakterii E. coli, powodujących niebezpieczne zatrucia pokarmowe, producenci warzyw w wielu państwach członkowskich Unii Europejskiej, w tym również w Polsce, ponieśli dotkliwe straty. Na wniosek państw członkowskich najbardziej dotkniętych kryzysem na rynku warzyw, m.in. Polski, Komisja Europejska w trybie pilnym wydała rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) nr 585/2011 z dnia 17 czerwca 2011 r. ustanawiające tymczasowe nadzwyczajne środki wspierania sektora owoców i warzyw (Dz. Urz. UE z dnia 18 czerwca 2011 r. L 160, str. 71).

 

 

 

 

 

Przepisy ustanawiające nadzwyczajne środki wsparcia miały przede wszystkim na celu uelastycznienie obecnie funkcjonujących mechanizmów w ramach zarządzania kryzysowego dostępnych wyłącznie dla organizacji producentów owoców i warzyw oraz ustanowienie dla nich dodatkowego wsparcia, ale także umożliwienie indywidualnym producentom, niezrzeszonym w organizacjach pozyskania wsparcia albo za pośrednictwem organizacji, albo w wyjątkowych sytuacjach - bezpośrednio od właściwych organów państwa. Spośród działań zarządzania kryzysowego Komisja wskazała do wykorzystania trzy: wycofywanie z rynku, tzw. zielone zbiory oraz niezbieranie.

Zgodnie z przyjętym rozwiązaniem produkty zakwalifkowane do objęcia wsparciem to świeże pomidory, sałata, ogórki, papryka słodka oraz cukinia. Wsparcie jest udzielane w odniesieniu do okresu 26 maja br. - 30 czerwca br. Budżet pomocy dla wszystkich państw członkowskich określono początkowo na poziomie 210 mln EUR, później zwiększono do 227 mln EUR (zmianę wprowadzono rozporządzeniem wykonawczym Komisji nr 768/2011 z dnia 2 sierpnia 2011 r.). Wsparcie udzielane jest na zasadach przyjętych przez państwa członkowskie w odniesieniu do wycofań z rynku oraz operacji zielonych zbiorów oraz niezbierania.

W myśl przyjętych przepisów producenci zrzeszeni w organizacjach mogli kwalifikować się do dwóch rodzajów wsparcia:

• wsparcia „standardowego" stosowanego na zasadach odpowiadających dotychczas stosowanym w państwach członkowskich rozwiązaniom w zakresie wycofywania, niezbierania oraz zielonych zbiorów dostępnych wyłącznie za pośrednictwem organizacji producentów. Dla tego rodzaju wsparcia w odniesieniu do działań przeprowadzonych w przedmiotowym okresie, przewidziano derogację od stosowania limitów obowiązujących na podstawie przepisów ogólnych;
• wsparcia dodatkowego.

W przepisach rozporządzenia nr 585/2011 określono w załączniku I część B kwoty dodatkowego wsparcia Unii na wycofanie z rynku, które wynosi odpowiednio dla:

• pomidorów: 33,2 €/100 kg;
• sałaty: 38,9 €/100 kg;
• ogórków: 24,0 €1100 kg;
• papryki słodkiej:  44,4 €/100 kg;
• cukinii: 29,6 €/100 kg.

W przypadku operacji niezbierania oraz zielonych zbiorów państwa członkowskie miały określić kwoty dodatkowego wsparcia w przeliczeniu na hektar na poziomie odpowiadającym maksymalnie 90% kwot określonych w odniesieniu do wycofań z rynku.

Dla producentów indywidualnych, niezrzeszonych w organizacjach przewidziano wsparcie określone w załączniku I część B - w przypadku przeprowadzenia działania wycofania z rynku, oraz wsparcie określone w krajowych przepisach przez poszczególne państwa - w przypadku przeprowadzenia działań niezbierania bądź zielonych zbiorów.

W celu wdrożenia w Polsce rozwiązań określonych ww. przepisami UE i umożliwienia skorzystania ze wsparcia unijnego, przyjęto przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 czerwca 2011 r. w sprawie realizacji przez Agencję Rynku Rolnego zadań związanych z ustanowieniem tymczasowych nadzwyczajnych środków wspierania rynków owoców i warzyw (Dz. U. z 2011 r. Nr 130, poz. 750), które weszło w życie w dniu publikacji, tj. 22 czerwca br. W przepisach krajowych, o których mowa, wskazano Agencję Rynku Rolnego jako jednostkę, do której organizacje producentów oraz producenci indywidualni występują z wnioskiem o pomoc dodatkową. W załączniku do ww. rozporządzenia określono maksymalne kwoty wsparcia na hektar, w przypadku przeprowadzenia działań zielonych zbiorów i niezbierania, na poziomie odpowiednio dla:

• pomidorów: 52 085 €/ ha
• sałaty: 25 031€/ ha
• ogórków: 36 896 €/ ha
• papryki słodkiej: 34 634€/ ha
• cukinii: 13 767 €/ ha

Po zebraniu i przeanalizowaniu wszystkich wniosków, jakie napłynęły od producentów, którzy przeprowadzili przewidziane w przepisach działania i byli zainteresowani uzyskaniem wsparcia, w dniu 19 sierpnia br. weszło w życie rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 sierpnia 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie realizacji przez Agencję Rynku Rolnego zadań związanych z ustanowieniem tymczasowych nadzwyczajnych środków wspierania rynków owoców i warzyw, które zróżnicowało poziom przyznawanego wparcia w zależności od sposobu produkcji (pod osłonami i w gruncie) oraz od rodzaju dokonanych działań (zielone zbiory lub niezbieranie). Kompetencje w zakresie określania wysokości wsparcia nałożono na dyrektorów oddziałów terenowych ARR.

W ramach przyjętego mechanizmu obowiązywały następujące terminy, jednakowe dla wszystkich państw członkowskich:

• do 30 czerwca br. zainteresowani producenci i organizacje producentów mogli przeprowadzić przewidziane w przepisach UE działania, tj. wycofanie z rynku, niezbieranie bądź zbieranie zielonych plonów,
• do 11 lipca br. można było składać do ARR wnioski o pomoc,
• do 18 lipca br. wszystkie państwa członkowskie miały przekazać Komisji Europejskiej zgłoszenia o wnioskowaną pomoc.

Komisja Europejska zastrzegła w swoim rozporządzeniu, że jeśli wnioskowana pomoc z krajów członkowskich przekroczy zaplanowaną kwotę 210 mln EUR, wsparcie będzie proporcjonalnie zmniejszone poprzez zastosowanie współczynnika redukcji. Po otrzymaniu wniosków od wszystkich państw członkowskich podjęto decyzję o zwiększeniu kwoty do 227 min EUR, a współczynnik przydziału określono na poziomie 100%.

Agencja Rynku Rolnego natychmiast po wejściu w życie krajowych przepisów opublikowała na swojej stronie internetowej warunki uczestnictwa w mechanizmie „Wsparcie w sektorze owoców i warzyw z tytułu kryzysu spowodowanego szczepem bakterii EHEC", w tym wzór wniosku o udzielenie wsparcia.

Aby otrzymać wsparcie należało w okresie od 26 maja do 30 czerwca 2011 r. przeprowadzić działania wycofania produktów z rynku, niezbierania plonów, bądź zbierania zielonych plonów, a następnie w terminie do 11 lipca 2011 r. należało we właściwym Oddziale Terenowym ARR złożyć wniosek o udzielenie wsparcia. Rekompensaty przysługiwały w przypadku fizycznego dokonania powyższych działań, potwierdzonych kontrolą na miejscu i dotyczyły upraw polowych i szklarniowych. W ramach mechanizmu nie podlegały rekompensatom straty ekonomiczne wynikające z różnicy pomiędzy cenami osiąganymi przed i w trakcie kryzysu spowodowanego przez EHEC.

ARR na bieżąco informowała potencjalnych beneficjentów, poprzez wszystkie dostępne kanały informacyjne tj. prasę, radio, internet i telewizję, zarówno centralne jak i lokalne o możliwościach wsparcia i warunkach koniecznych do spełnienia. Informacje na ten temat przekazywały także Sekcje Informacji i Promocji w 16 Oddziałach Terenowych ARR do instytucji pracujących na rzecz rolników i producentów, tj. urzędów gmin, urzędów miast i gmin, starostw powiatowych, ARiMR, Izb Rolniczych, ośrodków doradztwa rolniczego.

W przewidzianym przepisami terminie, tj. do 11 lipca br. do ARR wpłynęło około 4 800 wniosków o wsparcie od producentów warzyw, którzy przeprowadzili operacje zielonych zbiorów i niezbierania z całego kraju. Należy zauważyć, że mimo wdrożenia już kilka lat temu w krajowym prawodawstwie działań umożliwiających organizacjom producentów wycofanie produktów z rynku w ramach zarządzania kryzysami, żadna z funkcjonujących w Polsce organizacji producentów nie wykazała zainteresowania skorzystaniem z tego mechanizmu. Wobec obecnego, bezprecedensowego kryzysu, również producenci indywidualni nie zapoznali się i nie skorzystali, prawdopodobnie pod presją czasu, z operacji wycofania z rynku.

Aktywne działania podjęte przez resort rolnictwa na etapie opracowywania unijnych przepisów i szeroko zakrojone działania informacyjne spowodowały, że Polska stała się jednym z największych (obok Hiszpanii) beneficjentów wsparcia UE z tytułu kryzysu EHEC. Kwota o jaką wnioskowała Polska na podstawie zebranych wniosków to 46,4 mln EUR. Do końca września br. wypłacono łącznie 175 mln zł, co stanowi 97% wypłat wszystkich środków przyznanych polskim producentom.

W terminie do 15 października br. państwa członkowskie zapewniały dokonanie wszystkich płatności przedmiotowej pomocy dla beneficjentów spełniających warunki do jej otrzymania.