„Przyszłość gospodarstw rolnych w terenach górskich i podgórskich" to temat Konferencji Regionalnej zorganizowanej przez Małopolską Izbę Rolniczą 26 października br. w Nowym Sączu. Podczas spotkania panele dyskusyjne przeprowadzili Paweł Augustyn Prezes MIR, Prof.dr hab. Czesław Nowak z Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, Jan Krzysztof Ardanowski Doradca Prezydenta RP, Mirosława Miłosławska-Kozak Naczelnik w MRiRW, Ewa Stachura-Kruszewska Prezes Zarządu „TUW" oraz Stanisław Śmierciak Przewodniczący Rady Powiatowej MIR w Nowym Sączu.

W krótkiej charakterystyce dotyczącej terenów górski i podgórskich w kontekście prowadzenia na tych obszarach gospodarstw rolnych oraz ich sytuacji ekonomicznej, przedstawiono szanse i zagrożenia rolnictwa górskiego.

Jako pierwsze zostały przedstawione zagrożenia, wśród nich znalazła się trudna sytuacja gospodarstw sadowniczych, jedną z przyczyn braku koniunktury w tych działach produkcji rolnej postrzega się w utracie więź między producentami a przetwórstwem. Pogarszająca się kondycja gospodarstw w sektorze mleka, który jest silnie związany z rejonami podgórskimi i górskimi. Ubożenie rolniczych rodzin a co się z tym wiąże wyludnianie rejonów górskich, to z kolei przyczynia się do degradacji wcześniej użytkowanych rolniczo terenów i zniekształcania krajobrazów. Opuszczone i zaniedbane tereny górskie bardzo trudno odbudować rolniczo, wynika to z uciążliwych warunkami produkcji rolnej, krótszego okresu wegetacji, znacznie wyższych kosztów produkcji rolnej sięgających nawet 30% oraz rozdrobnienia gospodarstw. Średni obszar gospodarstwa rolnego na tych terenach to 3,8 ha dodatkowo bardzo często występujący w wielu działkach rolnych położonych daleko od siebie. Ponadto doświadczenia minionych lat wskazują, że aby skutecznie gospodarować na tych terenach zgodnie z obowiązującą tu kulturą i zwyczajami trzeba być emocjonalnie i mentalnie związanym z tym regionem. To obrazuje skale problemu i pokazuje jak trudno w następstwie takich zdarzeń i obecnej koniunktury znaleźć następcę, który podejmie się realizacji wyzwań, jakie stawia przed nim region i Komisja Europejska.

Jako szanse i możliwości wskazano chów bydła mięsnego, ponieważ od dłuższego czasu w tym sektorze panuje dobra koniunktura a rejony podgórskie posiadają głębokie tradycje w tej dziedzinie ponadto należy inwestować w rozwój agroturystyki oraz ekologii takie działania pozwolą podnieść standard życia. W ostatnich latach zanotowano znaczący wzrost liczby gospodarstw ekologicznych, który w 2007r. wynosił - 1623 gospodarstwa a w 2009r. - 2100 gospodarstw, niestety nie wiąże się on z wzrostem udziału ekologicznych produktów w rynku artykułów żywnościowych, należy, więc wpłynąć na zmianę organizacji i dystrybucji produktów ekologicznych. Kolejną szansą jest wzmocnienie roli samorządu terytorialnego w zakresie wykonywanych na rzecz rolnictwa bezpośrednich jak i pośrednich zadań oraz pozyskiwanie energii odnawialnej z potencjału rzek, potoków i nadwyżek produkcji rolnej.

Prof. Dr hab. Czesław Nowak z Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie większość oczekiwań i nadziei związanych z rozwojem rolnictwa obszarów górskich i podgórskich wiąże z wzmocnieniem roli samorządu terytorialnego oraz podkreśla jego znaczenie w promocji, poprawie infrastruktury i wprowadzaniu trafnych i sensownych inwestycji. W swojej prezentacji Profesor Nowak przytacza trzy podstawowe filary zrównoważonego rozwoju: Gospodarka, ochrona środowiska, rozwój społeczny przedstawiając je, jako trzy nogi od stołu, które wspólnie i nierozłącznie stanowią podporę całości. W ten pogląd wpisuje się przesłanie Wiktora Szmulewicza Prezesa Krajowej Rady Izb Rolniczych skierowane do uczestników Forum „Rejony górskie i podgórskie naszego kraju to obszary o ogromnych walorach i znaczeniu przyrodniczo-społecznym, ale również są to tereny o niezwykle trudnych i uciążliwych warunkach produkcji rolnej. Dlatego też, wymagają szczególnej uwagi i bardzo rozważnej gospodarki, która powinna ujmować specyficzne cechy tego regionu, takie jak: środowisko, kulturę, tradycję a w szczególności dobro rolników i lokalnej społeczności. Połączenie tych wszystkich elementów w skutecznych działaniach, to ogromne wyzwanie dla władz każdego szczebla, ale przede wszystkim dla mieszkającej tu i pracującej ludności. W debatach prowadzonych w ponadnarodowych strukturach Unii Europejskiej, głównie na forum Komitetów Copa i Cogeca w Brukseli często podnoszona jest kwestia regionalizacji polityki rolnej  w kontekście udziału polityki regionalnej w rozwoju obszarów wiejskich. W tej sprawie można usłyszeć wiele teorii i argumentów, ale uważam, że najistotniejszy jest tylko jeden z nich, - To lokalna społeczność oraz urzędujący samorząd potrafią najskuteczniej określić swoje potrzeby, zdefiniować problemy oraz przyjąć kierunki rozwoju"

W dalszej części Profesor Nowak zwraca uwagę na potrzebę opracowania rolnej polityki górskiej na lata po 2013r., oraz potrzebę zdefiniowania pojęcia „górski" w sposób, który umożliwi sprzedaż produktów żywnościowych wytworzonych tylko i wyłącznie na terenach zgodnych z opracowaną definicją. Podkreśla również ogromne znaczenie lobbingu prowadzonego przez izby rolnicze w Brukseli a w szczególności na forum Komitetów Copa-Cogeca, w chwili obecnej 80 % prawa krajowego powstaje w oparciu o decyzje Komisji Europejskiej - zdaniem Profesora Nowaka skuteczny lobbing to otwarty dialog skierowany na realizację potrzeb i oczekiwań określonej grupy społecznej.

W przeprowadzonej dyskusji zastanawiano się nad problemami sektora mlecznego wskazując gospodarstwa, które poczyniły największe inwestycje w swój rozwój, jako te, które obecnie przeżywają największe problemy. W kwestiach energii odnawialnej pozyskanej z wiatru a w efekcie powstanie farm wiatrowych postrzega się, jako zagrożenie terenów górskich. Zdaniem uczestników umiejscowiona w terenie sieć wiatraków odbiera możliwości dywersyfikacji pozostałej części miejscowości ponadto zaśmiecają i niszczą krajobraz oraz walory pejzażu. Odnawialne źródła energii powinny zostać ukierunkowane na pozyskanie energii z wykorzystaniem potencjału górskich rzek i potoków oraz nadwyżek produkcji rolniczej. Zwrócono również uwagę na pojawiające się w mediach dyskusje dotyczące wizji i strategii rozwoju Polski po 2030 roku, z, których to wyłania się obraz metropolitarnego ujęcia. Uczestnicy Konferencji nie zgadzają się z taką strategią porównując ją do istniejących na świecie metropolii, w których 70% społeczności żyje na obrzeżach miast w fatalnych warunkach. Zdaniem zebranych realizacja takiej wizji Państwa polskiego doprowadzi do wyludnienia i zdegradowania terenów wiejskich, istotnym, więc jest, aby rozwój kraju następował w sposób zrównoważony. 

W ostatnim panelu spotkania omówiono ważniejsze aspekty ustawy z dnia 07 lipca 2005r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich, przedstawiono warunki dopłat do ubezpieczeń w rolnictwie oraz korzyści, jakie z tego wynikają, natomiast  Mirosława Miłosławska-Kozak Naczelnik Wydziału Aktywizacji Producentów Rolnych Departamentu Rozwoju Obszarów Wiejskich MRiRW omówiła główne problemy funkcjonowania grup producentów rolnych.

Na zakończenie spotkania zgodnie z corocznym zwyczajem Paweł Augustyn Prezes Małopolskiej Izby Rolniczej w obecności Pani Ewy Satachyra-Kruszewskiej Prezesem Zarządu TUW oraz Henrykiem Dankowiakowskim, Przewodniczącym Rady Nadzorczej wręczyli wyróżnionym jednostkom Ochotniczej Straży Pożarnej ufundowane przez Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych piły motorowe, mierniki parametrów cross-compliance oraz szablę ułańską za szczególne osiągnięcia i ofiarność podczas pełnienia służby społecznej. Przekazane przez „TUW" środki finansowe wynikają z rocznego bilansu i pochodzą z nadpłaconych składek, które trafiają do ubezpieczonych w formie zwrotnej, jako narzędzia i urządzenia oraz wkład obniżający składkę ubezpieczeniową. Działania Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych „TUW" są ukierunkowane na prowadzenie poprawnej ekonomicznie polityki społecznej, bowiem każda ubezpieczona osoba jest jego członkiem i partycypuje w wypracowanej nadwyżce finansowej w sposób obniżonych składek lub przekazanych przedmiotów, które jak widać swoim przeznaczeniem będą służyć ogółowi społeczeństwa. Ponadto począwszy od tego roku agenci ubezpieczeniowi „TUW" będą w ubezpieczonych gospodarstwach rolnych wykonywać pomiary realizacji wymogów cross-compliance (zasady wzajemnej zgodności) począwszy od badania odczynu kwasowości gleby po pomiary przeprowadzone w pomieszczeniach gospodarskich sprawdzające natężenie hałasu, poziomu stężenia gazów CO₂, NH₄, H₂S oraz natężenia dostępnego światła.

Wnioski końcowe wypracowane na Konferencji w Nowym Sączu 26. października 2009 r.

1. Wyposażenie samorządu gminnego i powiatowego w instrumenty pozwalające na kreowanie i aktywne wspieranie rozwoju rolnictwa na obszarach wiejskich.

2. Preferencyjne traktowanie rolnictwa podgórskiego i górskiego ze względu na warunki klimatyczno - glebowe.

3. Podjęcie działań w kierunku ochrony obszarów górskich i podgórskich w celu zachowania dziedzictwa przyrodniczego rolniczego i kulturowego.

4. Wdrożenie koncepcji zrównoważonego rozwoju kraju mając na uwadze szczególne znaczenie obszarów wiejskich.

5. Zachowanie publicznej i bezpłatnej  formy doradztwa rolniczego.

6. Konsolidacja organizacji rolniczych w celu wspólnego działania na rzecz wdrażania skutecznych rozwiązań dla rozwoju obszarów wiejskich.

7. Zachowanie obiektywizmu w publikowaniu informacji na temat środków pomocowych kierowanych na tereny wiejskie.