Zarząd Krajowej Rady Izb Rolniczych przedstawił Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi panu Markowi Sawickiemu opinię samorządu rolniczego na temat przedstawionych przez resort rolnictwa założeń do reformy systemu ubezpieczeń społecznych w rolnictwie i rybołóstwie. Poniżej zamieszczamy treść niniejszego wystąpienia.

Warszawa, 27.06.2008 r.

KRIR/KP/1849/08

Szanowny Panie Ministrze,

W imieniu Zarządu Krajowej Rady Izb Rolniczych dziękuję za przekazanie przy piśmie znak DONwu-0241-8/08(1336) z dn. 04.06.2008 projektu założeń do ustawy o systemie ubezpieczenia społecznego w rolnictwie i rybołówstwie.

Jako samorząd rolniczy, uważamy, że system ubezpieczeń rolniczych w Polsce wymaga reformy. Wszelkie zmiany powinny być jednak wprowadzone rozważnie.

Przede wszystkim należy uszczelnić system rolniczych ubezpieczeń społecznych, uniemożliwiając wykorzystywanie przepisów przez „pseudorolników”. Zgadzamy się z założeniem przyjętym w projekcie, że prawo ubezpieczenia w KRUS będzie przysługiwało osobom faktycznie prowadzącym działalność rolniczą, a nie jak dotychczas właścicielom 1 ha gruntów rolnych.

Obawy budzi sposób, w jaki będzie dokonywana ocena faktu prowadzenia działalności rolniczej. Zapis, że: „…warunkiem objęcia rolnika prowadzącego działalność rolniczą, ubezpieczeniem społecznym w rolnictwie i rybołówstwie, będzie wpis do ewidencji producentów prowadzonej na podstawie przepisów o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności…” jest bardzo łatwy do spełnienia i nie eliminuje potencjalnych nieprawidłowości.

Należałoby poszukać innych dodatkowych sposobów potwierdzenia faktu bycia producentem rolnym. W niektórych landach Niemiec takiej oceny dokonuje tamtejsza Izba Rolnicza. Można byłoby wymagać, np.: udokumentowania sprzedaży produktów rolnych. Ta kwestia wymaga z pewnością dopracowania i jasnego określenia kryteriów.

Niewątpliwie cenny jest zapis umożliwiający zatrudnianie pracowników w oparciu o składkę KRUS. Dotychczasowa konieczność opłacania składki ZUS - praktycznie uniemożliwiała zatrudnianie w gospodarstwach rolnych w sposób legalny, gdyż koszty znacznie przekraczały możliwości finansowe rolników. Z pewnością takie rozwiązanie zapewni ograniczenie tzw. „szarej strefy” w tej dziedzinie.

Ważną kwestią w projekcie reformy KRUS jest dla nas rolników sposób naliczania składki. Cenną inicjatywą jest, aby rolnik ponosił koszty tylko za faktyczny okres podlegania ubezpieczeniu, a nie jak dotychczas za cały kwartał, w którym nastąpiło zawiązanie lub rozwiązanie umowy z KRUS.

Cieszy także fakt pozostania przy dotychczasowym, kwartalnym systemie opłacania składki, do którego rolnicy są przyzwyczajeni i który nie wymaga dużo czasu, ani ponoszenia zbędnych kosztów opłat pocztowych i bankowych.

Projekt zakłada 2 warianty różnicowania składki emerytalno-rentowej, tj. w zależności od:

Niewątpliwie, wariant pierwszy – zależny od wielkości gospodarstwa - jest prostszy i łatwiejszy do szybkiego wdrożenia. Należy jednak zwrócić wyraźnie uwagę, że sama powierzchnia posiadanej ziemi rolnej nie odzwierciedla dochodów uzyskiwanych przez rolników. Wynika to z faktu, iż gospodarstwa prowadzacie specjalistyczne kierunki produkcji lub dodatkowe kierunki działalności posiadają większe dochody niż podobne obszarowo gospodarstwa, niewykorzystujące tego typu działalności. Ponadto na jakość i wielkość uzyskiwanych plonów ma też wpływ klasa bonitacyjna gruntów. Faktem natomiast jest, iż składka jest bardzo dużym obciążeniem dla gospodarstw o niskim poziomie dochodów z produkcji rolniczej. Taki niski poziom dochodów wiąże się w bezpośredni ze wskaźnikiem bonitacyjnym posiadanych przez gospodarstwo gruntów rolnych. Z tego powodu, przy kryterium obszarowym, należałoby brać pod uwagę hektary przeliczeniowe,

Zaproponowane wprowadzenie od 1 stycznia 2009 r. 3 stawek składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest w naszej opinii za mało zróżnicowane i niesprawiedliwe, ze względu na stosunkowo małe obciążenie gospodarstw największych w stosunku do gospodarstw małych. W przypadku przyjęcia jednak tego wariantu proponujemy, naszym zdaniem, bardziej sprawiedliwe poziomy zróżnicowania składek:

Proponowane w drugim wariancie wykorzystanie metody SNB do obliczania wysokości składek wydaje się właściwe, choć istnieje pewne zagrożenie dla gospodarstw słabych ekonomicznie. Sugerujemy, zatem wprowadzenie nowego przedziału wielkości ekonomicznej gospodarstw (np. od 0,14 do 4 ESU) i przyjęcie odpowiednio niższej stawki dla tych gospodarstw.

Ponadto wprowadzenie tego rozwiązania jest problematyczne, ze względu na to, że wymagałoby obowiązku prowadzenia przez wszystkie gospodarstwa ewidencji działalności rolnej, do czego znaczna część gospodarstw oraz system poboru należności przez urzędy skarbowe nie jest przygotowany

Zwracamy uwagę, iż rolnicy oczekują stworzenia jednolitego trwałego systemu ubezpieczenia rolniczego, a nie wykorzystywania dla krótkiej finansowej korzyści przechodzenia pomiędzy systemem KRUS i ZUS, Dlatego też w proponowanych zmianach należy także umożliwić tym rolnikom, którzy obecnie jako przedsiębiorcy zarejestrowani są w ZUS-ie, możliwość wyboru zgodnie z zasadami reformy, formy ubezpieczenia (pozostanie w ZUS lub powrót do KRUS wg własnej decyzji).

Konieczne jest wyraźne zróżnicowanie składki i świadczeń emerytalno-rentowych, rolnicy z mniejszych ekonomicznie gospodarstw płacą składkę podstawową minimalną i otrzymują podstawowe świadczenia. Rolnicy, którzy osiągają wyższe dochody muszą mieć możliwość wpłacania większej składki i otrzymania wyższych świadczeń.

Pozostałe założenia do ustawy należy uznać za idące we właściwym kierunku, eliminują one, bowiem wiele mankamentów obecnie obowiązującego w tym zakresie prawa.

Łączę wyrazy szacunku