14 grudnia br. Zarząd Krajowej Rady Izb Rolniczych przedstawił Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi Markowi Sawickiemu w ramach prowadzonych przez resort konsultacji projektu stanowiska Rządu RP opinię samorządu rolniczego dotyczącą Komunikatu Komisji Europejskiej z dnia 18 listopada 2010 roku „WPR do 2020r.: sprostać wyzwaniom przyszłości związanym z żywnością, zasobami naturalnymi oraz aspektami terytorialnymi”. Polski samorząd rolniczy w sposób zdecydowany opowiada się za kontynuacją w kolejnej perspektywie finansowej Unii Europejskiej 2014-2020 silnej, opartej na dwóch filarach Wspólnej Polityki Rolnej, której zasady i mechanizmy pozwalać będą na dalszą produkcję żywności w Europie, a także dostarczanie przez rolników innych, dodatkowych usług na rzecz całego społeczeństwa. Poniżej zamieszczamy pełną treść opinii Zarządu KRIR.
Istnieje głęboka potrzeba kontynuacji systemu wsparcia bezpośredniego w ramach I filara, który stanowi istotną z ekonomicznego punktu widzenia rekompensatę za konieczność spełniania przez rolników restrykcyjnych standardów produkcyjnych związanych zarówno z bezpieczeństwem żywnościowym, ochroną środowiska i zasobów naturalnych, jak i dobrostanem zwierząt. Płatności te są jednocześnie ważnym czynnikiem wpływającym na kształtowanie cen płaconych za produkty spożywcze przez ostatecznych konsumentów, a zważywszy na w/w normy produkcyjne, które nie obowiązują w krajach trzecich – partnerach handlowych UE, tym bardziej wsparcie tego rodzaju znajduje pełne uzasadnienie. Mając na uwadze ideę reformy systemu płatności przedstawioną przez Komisję Europejską w omawianym Komunikacie, Zarząd KRIR wyraża zadowolenie w związku z propozycją odejścia od ich naliczania na podstawie historycznych wartości referencyjnych. Jednocześnie, należy zwrócić obecnie szczególną uwagę na nowe kryteria ustalania podziału środków przeznaczonych na płatności obszarowe, które muszą zapewnić ich sprawiedliwy podział nie zaburzający wewnętrznej konkurencji pomiędzy rolnikami na rynku wspólnotowym. W opinii Zarządu KRIR zasadniczym kryterium, o których mowa powyżej, powinna być powierzchnia użytków rolnych. Odnosząc się natomiast do zasugerowanego objęcia nowym systemem płatności jedynie aktywnych rolników, polski samorząd rolniczy pragnie zwrócić uwagę na konieczność dogłębnej analizy ewentualnej definicji pojęcia aktywności producentów rolnych, tak aby ze wsparcia nie zostali wykluczeni rolnicy, którzy z uwagi na dużą niestabilność uzyskiwanych dochodów, co w szczególności jest charakterystyczne dla małych gospodarstw rodzinnych, poszukują alternatywnych ich źródeł wpływając często niezwykle pozytywnie swoimi inicjatywami w tym zakresie na szeroko pojęty rozwój obszarów wiejskich.
Analizując dokument KE obawy Zarządu KRIR wywołuje również propozycja tzw. „zazielenienia” I filara, co może się wiązać z dodatkowymi restrykcjami środowiskowymi dla rolników zwiększając jeszcze bardziej koszty wytwarzania surowców rolnych. W opinii polskich izb rolniczych ewentualne kolejne działania na rzecz ochrony zasobów naturalnych muszą być związane z przeznaczeniem na ten cel dodatkowych środków, a ich wprowadzanie nie może być obligatoryjne, lecz dobrowolne, podobnie jak ma to obecnie miejsce w przypadku Programów Rolnośrodowiskowych realizowanych w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. W tym kontekście Zarząd KRIR, nie negując słuszności idei przyświecającej omawianej propozycji, wyraża pogląd, że lepszym rozwiązaniem w tym zakresie byłoby rozszerzenia dotychczasowych instrumentów środowiskowych i pozostawienie ich w gestii II filara WPR. W kontekście tego ostatniego Polska, jak również inne kraje z państw członkowskich UE, które przystąpiły do Wspólnoty w 2004 i 2007 roku, nadal wymagają procesu restrukturyzacyjnego i modernizacyjnego obszarów wiejskich, dlatego Zarząd KRIR opowiada się za kontynuacją przyjętego modelu i kierunku zmian, co pozwoli na dalszy wzrost konkurencyjności naszych producentów rolnych, a także polepszenie jakości życia na wsi. Interpretując z drugiej strony kwestię „zazielenienia” płatności bezpośrednich jako uzależnienie wypłat ich części od spełnienia wymogów, które są już stałą praktyką polskich rolników (m.in. prawidłowość zmianowania, dbałość o prawidłowy obieg substancji organicznych w glebie, niektóre działania na rzecz zachowania bioróżnorodności), Zarząd KRIR wyraża opinię, iż rozwiązanie takie ma swoje uzasadnienie dopóki nie oznaczać będzie ono dodatkowych nakładów związanych z wytarzaniem surowców rolnych i zachowaniem użytków rolnych w odpowiedniej kondycji produkcyjnej.
System płatności obszarowych nie jest jednak jedynym elementem, który stanowić może o stabilizacji dochodów rolników, o czym świadczą obserwowane w ostatnich latach kryzysy w poszczególnych sektorach rolnych. Przykładem jest tutaj m.in. trzoda chlewna, której obecny poziom produkcji w Polsce i opłacalność dobitnie potwierdza w/w opinię. Dlatego też Zarząd KRIR opowiada się za wzmocnieniem instrumentów związanych z zarządzaniem ryzykiem i zachowaniem niektórych dotychczasowych mechanizmów interwencyjnych. Równie istotne pozostaje konsolidacja rolników i dalsze zachęcanie do wspólnego działania w ramach grup producentów rolnych i spółdzielni, tak aby wzmocniona została ich pozycja rynkowa i siła przetargowa w stosunku do przetwórców i sieci detalicznych. Potrzebne są także narzędzia wzmacniające pozycję europejskich produktów na rynku globalnym, dzięki czemu zwiększone zostałyby możliwości eksportowe. W kontekście powyższego istnieje również konieczność usprawnienia promocji unijnej żywności w krajach trzecich.
Z uwagi na obecną strukturę gospodarstw rolnych w Polsce, gdzie dominują niewielkie powierzchniowo rodzinne gospodarstwa rolne, samorząd rolniczy wyraża zadowolenie w związku z proponowanym ustanowieniem specjalnego programu wsparcia takich gospodarstw pełniących niezwykle istotną rolę ze społecznego punktu widzenia. Podobną opinię należy wyrazić w kontekście finansowej pomocy młodym producentom rolnym, których decyzje odnośnie kontynuacji działalności rolniczej po rodzicach należy traktować jako priorytetowy punkt w przemianie pokoleniowej w rolnictwie i zachowania unikalnego charakteru rolniczego europejskich obszarów wiejskich. Sugerowane w dokumencie KE ograniczenie stawki podstawowej płatności obszarowej dla największych gospodarstw mogłoby być nie tylko korzystne z punktu widzenia uzasadnienia kontynuacji wsparcia w oczach ogółu społeczeństwa, lecz mogłoby również stanowić źródło finansowania powyżej przytoczonych elementów WPR.
Podsumowując powyższe, a także powracając do propozycji przedstawionych w Komunikacie Komisji Europejskiej, Zarząd Krajowej Rady Izb Rolniczych optuje za zaproponowanym Wariantem 2 Wspólnej Polityki Rolnej po 2013 roku, w szczególności w zakresie sugerowanych zmian w systemie płatności bezpośrednich oraz środków rynkowych. Z uwagi na obecna rolę II filara WPR, którego Polska jest największym beneficjentem, samorząd rolniczy wyraża przekonanie dla potrzeby pozostawienia obecnie obowiązujących kryteriów dystrybucji środków dostępnych pomiędzy państwami członkowskimi UE. Niemniej jednak podkreślenia wymaga fakt, iż omawiany dokument, z uwagi na swoją budową i horyzontalne podejście do wielu kwestii szczegółowych, nie daje jasnych odpowiedzi na temat przyszłego kształtu polityki rolnej, co stanowi duże wyzwanie zarówno dla Rządu RP, jak i polskich organizacji rolniczych zaangażowanych w działania ponadnarodowych organizacji rolniczych w Unii Europejskiej, w zakresie trwającej na ten temat debaty.
