27 września br. Zarząd Krajowej Rady Izb Rolniczych zwrócił się do Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi z wnioskiem o jednoznaczną interpretację przepisów regulujących przyznawanie pomocy finansowej w ramach działania „Ułatwienie startu młodym rolnikom” objętego Sektorowym Programem Operacyjnym „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006” w zakresie definicji faktycznego rozpoczęcia przez beneficjenta działalności rolniczej. 21 października br. resort rolnictwa odniósł się pisemnie do wniosku samorządu rolniczego. Poniżej przedstawiamy przedłożone KRIR stanowisko MRiRW.
Zasady przyznawania wsparcia dla młodych rolników w latach 2004-2006 określały przepisy wspólnotowe, tj. rozporządzenie Rady (WE) nr 1257/1999 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej z 17.05.1999 r. oraz rozporządzenie Komisji (WE) nr 817/2004 z dnia 29.04.2004 r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenie Rady (WE) nr ¡257/1999. W polskim systemie prawnym działanie „Ułatwianie startu młodym rolnikom" realizowane było w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich, 2004 - 2006" (zwanego dalej SPO), wprowadzonego rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 3 września 2004 r. w sprawie przyjęcia Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich, 2004 - 2006" (Dz. U. Nr 197, poz. 2032, z późn. zm.). W dniu 8 września 2004 r. wydane zostało także rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie Uzupełnienia Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004 - 2006" (Dz. U. Nr 207, poz. 2117, z późn. zm.). W załączniku do tego rozporządzenia (zwanym dalej Uzupełnieniem SPO) uregulowano szczegółowo zasady przyznawania pomocy (kryteria dostępu, formę pomocy, system wdrażania) w ramach poszczególnych działań, w tym działania 1.2. „Ułatwianie startu młodym rolnikom".
Przepisy wspólnotowe stanowiły, że wsparcie dla młodych rolników przyznaje się osobie, która rozpoczyna prowadzenie gospodarstwa rolnego po raz pierwszy, przy czym indywidualna decyzja o przyznaniu pomocy młodemu rolnikowi nie może zostać podjęta, jeśli upłynęło więcej niż 12 miesięcy od dnia rozpoczęcia przez niego prowadzenia działalności rolniczej, zdefiniowanego w przepisach Państwa Członkowskiego (art. 5 rozporządzenia Komisji (WE) nr 817/2004).
Powyższy warunek został uwzględniony w przepisach krajowych. Zgodnie z opisem działania 1.2. „Ułatwianie startu młodym rolnikom", zawartym w Uzupełnieniu SPO, pomoc mogła być przyznana rolnikowi, który, poza spełnieniem innych warunków określonych w tym rozporządzeniu, po raz pierwszy podjął prowadzenie gospodarstwa rolnego, tj. po raz pierwszy stał się posiadaczem samoistnym lub zależnym gospodarstwa nie wcześniej niż 12 miesięcy przed dniem zawarcia umowy o dofinansowanie projektu.
Dodatkowo, w trakcie negocjacji Programu strona polska uzyskała akceptację Komisji Europejskiej na wprowadzenie rozwiązania umożliwiającego odliczenie od czasu prowadzenia gospodarstwa okresów, w których posiadacz gospodarstwa faktycznie nie prowadził działalności rolniczej. Takie rozwiązanie było bardzo korzystne dla młodych rolników, gdyż pozwoliło na przyznanie premii także osobom, które były posiadaczami gospodarstwa dłużej niż 12 miesięcy, lecz w tym okresie faktycznie prowadziły je przez czas krótszy niż 12 miesięcy. Do Uzupełnienia SPO wprowadzono w tym zakresie stosowne przepisy określające zamknięty katalog sytuacji, które mogły być okolicznościami świadczącymi o rzeczywistym nieprowadzeniu gospodarstwa. Na wniosek zainteresowanego za okres tzw. „wyłączenia" z prowadzenia gospodarstwa można było uznać okres przed uzyskaniem pełnoletności, okres nauki w szkole w trybie dziennym, okres odbywania służby wojskowej, jak również okres, w którym rolnik przekazał gospodarstwo rolne w dzierżawę lub udzielił notarialnego pełnomocnictwa do prowadzenia tego gospodarstwa innej osobie. Pomoc mogła zostać przyznana danej osobie, jeżeli w dniu zawarcia umowy o dofinansowanie różnica między czasem, w którym osoba ta była posiadaczem gospodarstwa, a okresami „wyłączeń" nie przekraczała 12 miesięcy.
Jednym z warunków przyznania pomocy w ramach działania „Ułatwianie startu młodym rolnikom", który powinien być zasadniczo spełniony w dniu złożenia wniosku o dofinansowanie realizacji projektu, było również posiadanie odpowiednich kwalifikacji zawodowych. Przepisy rozporządzenia Komisji (WE) nr 817/2004, a w ślad za nimi przepisy krajowe (Uzupełnienie SPO), dopuszczały jednak w drodze wyjątku możliwość przyznania pomocy młodemu rolnikowi, który w chwili ubiegania się o premię nie spełniał ww. kryterium, pod warunkiem, że uzupełni on wykształcenie w okresie nie dłuższym niż 5 lat od dnia podjęcia prowadzenia gospodarstwa rolnego, czyli - jak wskazano wyżej - od dnia, w którym po raz pierwszy stał się posiadaczem samoistnym lub zależnym gospodarstwa.
Należy wyraźnie zaznaczyć, że okresy „wyłączeń" wynegocjowane dla obliczania długości okresu prowadzenia gospodarstwa nigdy nie miały i nie mają zastosowania przy obliczaniu ww. 5-letniego okresu na spełnienie kryterium dotyczącego kwalifikacji zawodowych, podobnie jak przy określaniu długości stażu pracy w gospodarstwie rolnym czy też wyznaczaniu 5-letniego terminu na spełnienie wymogu żywotności ekonomicznej gospodarstwa lub minimalnych standardów w zakresie ochrony środowiska, higieny i warunków utrzymania zwierząt. Co prawda, w początkowym etapie wdrażania działania strona polska zgłosiła Komisji Europejskiej (KE) propozycję zmiany Uzupełnienia SPO, zgodnie z którą okresy wyłączeń można byłoby uwzględniać także w przypadku obliczania okresu na spełnienie ww. kryteriów, jednakże rozwiązanie to zostało zakwestionowane przez KE jako niezgodne z przepisami rozporządzenia Nr 817/2004. Przepisy Uzupełnienia SPO nie przewidują zatem możliwości wyłączenia okresów faktycznego nieprowadzenia gospodarstwa od pięcioletniego czasu przyznanego na uzupełnienie wykształcenia. Termin ten liczy się nieprzerwanie od dnia podjęcia po raz pierwszy prowadzenia gospodarstwa rolnego, tj. od momentu gdy dana osoba po raz pierwszy stała się posiadaczem samoistnym lub zależnym gospodarstwa.
