W dniach 12–13 grudnia 2024 r. w Štrbské Pleso na Słowacji odbyło się spotkanie przedstawicieli izb rolniczych krajów Grupy Wyszehradzkiej (V4). W wydarzeniu uczestniczyli reprezentanci Krajowej Rady Izb Rolniczych (KRIR), Węgierskiej Izby Rolniczej (NAK), Czeskiej Izby Rolniczej (AKČR) oraz Słowackiej Izby Rolnictwa i Żywności (SPPK). Z ramienia KRIR udział wziął Wiceprezes Robert Nowak.

Posiedzenie zakończyło się podpisaniem wspólnego komunikatu:

Przedstawiciele izb rolniczych omówili w szczególności następujące tematy:
I. Obecna sytuacja na rynkach rolno-spożywczych;
II. Przyszłość wspólnej polityki rolnej i jej finansowania;
III. Relacje handlowe Unii Europejskiej z państwami trzecimi;
IV. Koordynacja wspólnych działań V4/V4+ w sprawie reformy WPR oraz stanowiska COPA i COGECA wobec reformy WPR.

Rolnictwo to działalność gospodarcza, która jest szczególnie wymagająca, ponieważ dotyczy materiału żywego (roślin i zwierząt), a ponadto prowadzona jest w większości na obszarach wiejskich lub w krajobrazie rolniczym. Jest więc podatna na wahania pogody i choroby zwierząt. Jako sektor strategiczny, od którego zależy życie każdego człowieka na świecie, często staje się przedmiotem rozgrywek geopolitycznych. Rolnicy potrzebują jednak stabilności oraz przewidywalnej polityki i środowiska biznesowego, aby móc wykonywać swoją pracę.

Wyraźnie wskazuje na to artykuł 39 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, który stanowi, że rozwój wspólnej polityki rolnej i szczególne metody jej stosowania muszą uwzględniać:

• szczególny charakter działalności rolniczej, wynikający z struktury społecznej rolnictwa oraz różnic strukturalnych i naturalnych między poszczególnymi regionami rolniczymi;
• konieczność stopniowego dokonywania odpowiednich dostosowań;
• fakt, że w państwach członkowskich rolnictwo stanowi sektor ściśle powiązany z całą gospodarką.

Celem wspólnej polityki rolnej, zgodnie z tym samym artykułem, jest zwiększenie wydajności rolnictwa, zapewnienie sprawiedliwego poziomu życia rolnikom, stabilizacja rynków, zapewnienie odpowiedniego zaopatrzenia i dostarczanie konsumentom produktów po uczciwych cenach.

Jednak jesteśmy zaniepokojeni, że wspólna polityka rolna coraz bardziej oddala się od tych zasad i celów. Utwierdziły nas w tym opublikowane wnioski z Dialogu Strategicznego na temat Przyszłości Rolnictwa UE, jak również rozważania Komisji Europejskiej dotyczące finansowania polityk europejskich od 2028 roku.

Dlatego stanowczo wzywamy Komisję Europejską do utrzymania obecnego modelu finansowania Wspólnej Polityki Rolnej, czyli do zachowania własnego budżetu. W przeciwnym razie rozpoczęłaby się nacjonalizacja wspólnej polityki rolnej, a w efekcie jej zniszczenie. Jednocześnie odrzucamy pomysł, aby korzystanie z tego budżetu było uzależnione od spełniania kryteriów politycznych. Rolnicy nie mogą stać się zakładnikami polityków. Produkcja zdrowej i przystępnej cenowo żywności musi być priorytetem dla całej społeczności i wspólnoty europejskiej, i nie może być zagrożona przez często nierealistyczne i niekompetentne cele Komisji Europejskiej ani przez nieporozumienia i konflikty między przedstawicielami państw członkowskich a Komisją Europejską.

Wielkość budżetu rolnego musi zostać dostosowana do celów WPR określonych w Traktacie o funkcjonowaniu UE. Powinna również uwzględniać zmiany rynkowe i makroekonomiczne ostatnich lat, w szczególności inflację. Budżet WPR musi więc zostać znacznie zwiększony, a nie tylko utrzymany na obecnym poziomie.

Wyniki tzw. Dialogu Strategicznego są rozczarowujące. Proces ten nie był przejrzysty, a reprezentacja rolników w grupie roboczej była minimalna. Nie możemy zgodzić się na propozycję przyznawania płatności tylko niektórym aktywnym rolnikom. Nie możemy również zaakceptować rosnącej presji na ograniczanie i eksternalizację produkcji zwierzęcej. Strategia oparta na emocjach i decyzjach politycznych, a nie na liczbach i faktach, nie jest wiarygodna. Minimalnym wymogiem przy tak głębokiej reformie WPR musi być analiza ekonomiczna skutków wdrożenia tej strategii. Każda ocena skutków powinna również uwzględniać zmiany klimatyczne oraz geopolityczne środowisko, w którym rolnicy i interesariusze łańcucha żywnościowego muszą działać w sposób zrównoważony.

Przedstawiciele rolników V4 uznają za zasadne Wizję Przyszłości Rolnictwa UE zatwierdzoną przez Prezydium COPA i COGECA oraz wnioski ze spotkania Rady Ministrów. Dlatego żądamy, aby Komisja Europejska kierowała się wyłącznie tymi dokumentami przy opracowywaniu Wizji Przyszłości Rolnictwa UE oraz podejmowaniu kolejnych kroków w przygotowywaniu warunków przyszłej Wspólnej Polityki Rolnej.

Przedstawiciele izb rolniczych zgodzili się dołożyć wszelkich starań, aby mieć swojego przedstawiciela w EBAF.
Rolnictwo UE nie powinno być przedmiotem negocjacji handlowych na korzyść innych sektorów. Przyszłe umowy handlowe muszą zapewniać uczciwy i zrównoważony rezultat dla sektora rolnego UE, a wcześniejsze umowy muszą zostać poddane przeglądowi i zmodernizowane, aby zapewnić, że produkty rolne wchodzące do UE spełniają nasze standardy produkcji i zrównoważonego rozwoju.

Jednocześnie Unia Europejska musi ściśle monitorować przestrzeganie tych standardów, a w przypadku ich nieprzestrzegania zawiesić odpowiednią umowę handlową. Z tych samych powodów my, przedstawiciele izb rolniczych V4, odrzucamy rolno-spożywczą część umowy handlowej między Unią Europejską a krajami Mercosur i wzywamy państwa członkowskie do nieratyfikowania tej umowy, która stanowi wielkie zagrożenie dla europejskich rolników. Umowa Mercosur wraz z liberalizacją handlu z Ukrainą wpłynie nie tylko na środki do życia rolników i producentów żywności, ale także na jakość i bezpieczeństwo żywności, a tym samym na konsumentów w UE.

Rolnicy V4 są gotowi do protestów na początku 2025 roku i wzywają COPA i COGECA do ich koordynacji.

Rolnicy V4 wyrażają zaniepokojenie nadchodzącym wygaśnięciem Mechanizmu Handlu Autonomicznego (ATM) z Ukrainą i ponownym wykorzystaniem Umowy Stowarzyszeniowej. W przypadku handlu towarami rolno-spożywczymi wzywamy do wzajemności standardów bezpieczeństwa żywności i zdrowia zwierząt w UE oraz do powrotu do kwot obowiązujących przed zawarciem Umowy Stowarzyszeniowej z Ukrainą w 2017 roku.

W Unii Europejskiej ochrona nazw środków spożywczych pochodzenia zwierzęcego musi być zapewniona przynajmniej w takim zakresie, w jakim stosuje się ją do mleka i produktów mlecznych. Taka ochrona powinna dotyczyć wszystkich produktów pochodzenia zwierzęcego, w tym mięsa, produktów mięsnych, jaj, miodu, ryb oraz nazw gatunkowych zwierząt.

Przedstawiciele Izb Rolniczych V4 zgodzili się na dalszą ścisłą współpracę na podstawie wspólnych priorytetów, aby docierać do decydentów i reprezentować interesy rolników na poziomie krajowym i europejskim.